Szkolenie w Muzeum w Bełżcu
W dniu 13 stycznia 2024 roku Muzeum - Miejsce Pamięci w Bełżcu zorganizowało dla przewodników turystycznych z Lublina (25 osób), Tomaszowa Lubelskiego i Zamościa (15 osób) szkolenie obejmujące zwiedzanie stałej ekspozycji muzealnej i terenu byłego obozu zagłady w Bełżcu oraz wykłady.
Kierownik Muzeum Tomasz Hanejko zapoznał przewodników z symboliką upamiętnienia oraz koncepcją wystawy, Ewa Koper - kierownik Sekcji ds. Obsługi Zwiedzających i Edukacji i edukatorka Ewelina Szumilak przygotowały prezentacje multimedialne na temat załogi obozowej, więźniów obozu pracy i obozu zagłady w Bełżcu oraz różnych form upamiętnienia ofiar.
Muzeum powstało w 2004 roku, autorami upamiętnienia są artyści rzeźbiarze Andrzej Sołyga, Marcin Roszczyk i Zdzisław Pidek, a wystawy stałej: Michael Berenbaum z Los Angeles, Jerzy Halbersztadt z Warszawy, Robert Kuwałek z Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie i Jacek Nowakowski z Waszyngtonu. Aranżację plastyczną wystawy przygotowało biuro projektowe Nizio Design International z Warszawy we współpracy z Gallagher Associates z Bethesdy w USA.
Wieloletnie badania naukowe nad transportami Żydów do Bełżca zilustrowano na wystawie za pomocą mapy deportacji ofiar z dystryktu lubelskiego, krakowskiego i Galicji, odtworzono hipotetyczny plan rozmieszczenia baraków i obiektów zagłady, wykonano makietę komór gazowych.
O skali zbrodni i grabieży mówią fotokopie dokumentów „Akcji Reinhardt”, relacje świadków i artefakty znalezione w latach 1997-2003 w czasie badań archeologicznych na terenie obozu: opaski z gwiazdą Dawida, cementowe żetony –„pokwitowania” za oddane kosztowności, monety, buty, klucze do mieszkań i in. przedmioty osobiste ofiar.
Obóz zagłady w Bełżcu był trzecim obozem po Auschwitz-Birkenau i Treblince pod względem liczby ofiar - zamordowano tu ok. 450 000 Żydów w okresie od 17 marca do grudnia 1942 r.
O metodzie uśmiercania świadczą takie przedmioty jak: fragment instalacji do gazowania, tablica z baraku rozbieralni informująca o kąpieli i inhalacji celem uspokojenia ofiar.
Źródłem informacji o lokalizacji obozu, sprawcach i ofiarach są archiwalne fotografie obozu pracy dla Polaków, Cyganów i Żydów budujących wały przeciwczołgowe tzw. linię Otto (od wiosny do jesieni 1940 roku) oraz obozu zagłady Żydów (1 listopada 1941 – 26 czerwca 1943), zdjęcia i akta procesowe niektórych członków załogi obozowej: komendanta Christiana Wirtha, jego zastępcy Gotfrieda Schwartza, adiutanta Josefa Oberhausera i strażników SS oraz zdjęcia i zeznania więźniów: Rudolfa Redera – właściciela fabryki mydła we Lwowie (zbiegł z obozu), czy zdjęć więźniów zamordowanych w Bełżcu: Szlomo Halbersztadta – członka Rady Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Lublinie, sekretarza Jesziwas Chachmej Lublin, Szlamka Bajlera – więźnia obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, getta w Warszawie, a następnie w Zamościu i innych.
Pierwsza forma upamiętnienia ofiar niemieckiej nazistowskiej polityki eksterminacyjnej w Bełżcu powstała w 1963 roku, ale miejsce to zostało wkrótce zapomniane. Dopiero w 2004 roku powstało Muzeum i kompleks pomnikowy składający się z „rampy”, rzeźby z podkładów kolejowych symbolizujących stos spaleniskowy, drogi – szczeliny, która dzieli zbiorową mogiłę na dwie części i prowadzi do granitowej ściany z wyrzeźbionym cytatem z Księgi Hioba „Ziemio nie kryj mojej krwi, iżby mój krzyk nie ustawał”. W Niszy - Ohel znajdują się kamienne tablice z symbolicznymi imionami ofiar. Z Niszy prowadzą schody na betonową ścieżkę, umieszczono na niej żeliwne napisy z nazwami miejscowości, z których deportowano Żydów do obozu zagłady w Bełżcu.
W 2012 roku wzniesiono w Bełżcu, na terenie byłego parku podworskiego „Lipki”, Pomnik Pamięci Romów i Sinti autorstwa Mikołaja Andrzeja Jurkiewicza.
Uczestnicy szkolenia dziękują wykładowcom z Muzeum – Miejsca Pamięci w Bełżcu za przygotowanie ich do uzyskania uprawnień przewodnika muzealnego. Egzamin testowy dla przewodników z Lublina zostanie przeprowadzony w Państwowym Muzeum na Majdanku w dniach 27 stycznia i 24 lutego 2024 r.
Dokumentację fotograficzną sporządziła Maria Wiśnioch-Filo.
