85. rocznica „Sonderaktion Lublin”
Koło Przewodników Miejskich i Terenowych im. Mikołaja S. Pajdowskiego Oddziału Miejskiego PTTK im. Aleksandra Janowskiego, i Muzeum Martyrologii „Pod Zegarem” – Oddział Muzeum Narodowego w Lublinie uczcili pamięć ofiar „Sonderaktion Lublin” – wymierzonej w polską elitę intelektualną regionu lubelskiego.
Niemieckie władze okupacyjne przystąpiły do realizacji planu „niszczenia polskich elit” w dniu 6 listopada 1939 roku aresztowaniem w Krakowie profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego na mocy rozkazu kanclerza III Rzeszy z dnia 12 września 1939 roku. W Lublinie – operację przeciwko inteligencji rozpoczęto 9 listopada i kontynuowano ją w dniach 11, 17 i 23 listopada. Aresztowanych osadzono w więzieniu gestapo na Zamku Lubelskim. Szacuje się, że tą represyjną akcją objęto ponad dwa tysiące lubelskich intelektualistów. Nieliczni zostali zwolnieni, niektórych rozstrzelano, innych wywieziono do niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych.
W wigilię Bożego Narodzenia 1939 roku na cmentarzu żydowskim przy ul. Siennej funkcjonariusze 102. batalionu policji niemieckiej rozstrzelali dziesięciu więźniów: ks. prof. Michała Niechaja i prof. Czesława Martyniaka – wykładowców Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Tadeusza Illukiewicza – starostę lubartowskiego, Józefa Dańkowskiego – starostę lubelskiego, doktora praw, legionistę, Bolesława Sekutowicza – prezesa Sądu Apelacyjnego, parlamentarzystę, członka Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Stanisława Bryłę – sędziego Sądu Okręgowego, wicewojewodę lubelskiego, Edwarda Lipskiego – adwokata, radcę Urzędu Wojewódzkiego, Władysława Rutkowskiego – adwokata, urzędnika Prokuratorii Generalnej, Antoniego Krzyżanowskiego – dyrektora Gimnazjum im. Wacławy Arciszowej i Tadeusza Moniewskiego – dyrektora Gimnazjum im. Stanisława Staszica, członka Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.
Uroczystości rozpoczęły się mszą św. odprawioną w dniu 22 grudnia o godzinie 10.00 w kościele pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych. Eucharystii przewodniczył prorektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego ks. prof. Piotr Wiśniewski, homilię wygłosił ks. prof. KUL Rafał Charzyński, wnuk śp. profesora KUL Czesława Martyniaka. Następnie przy Pomniku upamiętniającym ofiary „Sonderaktion Lublin” odbył się Apel Pamięci, który poprowadzili przewodnicy PTTK: Ryszard Łoziński i Maria Wiśnioch-Filo.
W obchodach tragicznej rocznicy uczestniczyła rodzina śp. profesora Czesława Martyniaka – Wojciech Charzyński, prof. Magdalena Charzyńska-Wójcik, ks. prof. Rafał Charzyński i Maciej Skrętowicz oraz wnuczka śp. Tadeusza Moniewskiego – Joanna Mazur z mężem i córką.
Uczestnicy uroczystości oddali hołd pomordowanym. Przy pomniku złożyli wieńce i zapalili znicze: członkowie rodzin więźniów Zamku Lubelskiego oraz przedstawiciele Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego, Urzędu Miasta Lublin, Starostwa Powiatowego w Lubartowie, Rady Dzielnicy Kalinowszczyzna, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Okręgowej Rady Adwokackiej, Instytutu Pamięci Narodowej, IV LO im. S. Sempołowskiej, Związku Piłsudczyków RP, Związku Inwalidów Wojennych RP, Stowarzyszenia Borowiczan i Sybiraków oraz Muzeum Martyrologii „Pod Zegarem” – Oddział Muzeum Narodowego w Lublinie i Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Poczty sztandarowe wystawili: Związek Piłsudczyków, IV LO im. S. Sempołowskiej i Koło Przewodników PTTK. W imieniu organizatorów podziękowania duchownym za celebrację mszy św. oraz Panu Zdzisławowi Niedbale i przewodnikom PTTK za pomoc w organizacji Apelu Pamięci złożyli dr Marcin Turski - prezes Koła Przewodników Miejskich i Terenowych Oddziału Miejskiego PTTK i Barbara Oratowska – zastępca dyrektora Muzeum Narodowego w Lublinie.
Dokumentację fotograficzną sporządził: Wojciech Filo
