Koło Przewodników Miejskich i Terenowych

Muzeum Lubelskie, Oddział Martyrologii „Pod Zegarem”, Oddział Miejski PTTK i Koło Przewodników Miejskich i Terenowych byli organizatorami uroczystości w 75. rocznicę „Sonderaktion Lublin” wymierzonej przeciwko lubelskiej inteligencji. Zaplanowana przez władze III Rzeszy akcja niszczenia elit państwa polskiego rozpoczęła się w Krakowie (6 listopada) i była kontynuowana w Lublinie (9 listopada) oraz w innych miastach na terenie Generalnego Gubernatorstwa.

Koordynatorem „Sonderaktion Lublin” był Odilo Globocnik, dowódca SS i policji w dystrykcie lubelskim. W listopadzie w dniach 9, 11 i 17 listopada 1939 roku aresztowano m.in. ordynariusza diecezji lubelskiej bpa Mariana Fulmana, sufragana lubelskiego bpa Władysława Gorala (zginął w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen), duchownych Kurii Biskupiej i Seminarium Duchownego, pracowników naukowych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, prawników, nauczycieli szkół średnich i powszechnych oraz urzędników.  Do końca 1939 roku zatrzymano łącznie na terenie dystryktu lubelskiego ok. 2000 osób. Wszystkich osadzono w celach więzienia na Zamku Lubelskim.

Między grudniem 1939 r. a czerwcem 1940 r. kilkudziesięciu więźniów wywieziono do obozów koncentracyjnych, kilkuset rozstrzelano w masowych egzekucjach, pozostałych zwolniono.

Wśród ofiar pierwszej egzekucji dokonanej w dniu 23 grudnia 1939 roku na cmentarzu żydowskim przy ul. Kalinowszczyzna w Lublinie byli: wykładowcy KUL - ks. prof. Michał Niechaj i prof. Czesław Martyniak, starosta lubartowski Tadeusz Illukiewicz i starosta lubelski,dr prawa Józef Dańkowski, parlamentarzysta, sędzia Sądu Apelacyjnego, działacz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego Bolesław Sekutowicz, sędzia Sądu Okręgowego, wicewojewoda lubelski Stanisław Bryła, adwokaci -radca Urzędu Wojewódzkiego Edward Lipski i urzędnik Prokuratorii Generalnej Władysław Rutkowski oraz nauczyciele - Antoni Krzyżanowski, dyrektor Gimnazjum im. Wacławy Arciszowej i Tadeusz Moniewski, dyrektor Gimnazjum im. Stanisława Staszica, działacz PTK i harcerstwa.

W miejscu egzekucji na Kalinowszczyźnie przewodnicy PTTK wspólnie z ks. Łukaszem Auguścikiem odmówili modlitwę za pomordowanych oraz złożyli wieniec i zapalili znicze. Następnie w kaplicy Trójcy Świętej została odprawiona msza św. za więźniów Zamku Lubelskiego - ofiar Sonderaktion Lublin. Koncelebrze przewodniczył i homilię wygłosił o. Grzegorz Kluz, przeor Klasztoru oo. Dominikanów w Lublinie, towarzyszyli mu ks. Józef Maciąg z Archikatedry Lubelskiej i ks. Łukasz Auguściak z Kościoła Salezjanów. Po mszy św., w Mauzoleum, wieńce i kwiaty w hołdzie pomordowanym złożyli przedstawiciele władz wojewódzkich, samorządowych i miejskich, delegacja starostwa powiatu lubartowskiego, środowisk kombatanckich, instytucji kultury i oświaty oraz nauczyciele i młodzież z IV LO im. Stefanii Sempołowskiej i z Gimnazjum nr 8 im. Grażyny Chrostowskiej.

Uczestnicy uroczystości pod kierunkiem Barbary Oratowskiej zwiedzili stałą wystawę „Więźniowie Zamku Lubelskiego 1939-1944” mieszczącą się w baszcie zamkowej.

Z ramienia Oddziału Miejskiego PTTK w Apelu Pamięci udział wzięli Tadeusz Sobieszek i  Katarzyna Komisarczuk, a z Koła Przewodników Miejskich i Terenowych - prezes Maria Wiśnioch, wiceprezes Jerzy Mleczek oraz delegacja przewodników z pocztem sztandarowym.

Dokumentację fotograficzną sporządzili: Piotr Maciuk i Tomasz Mazurek.