Koło Przewodników Miejskich i Terenowych

Jerzy Mleczek, przewodnik i pilot przy współpracy z Olgą Rybołowicz z Biura Obsługi Ruchu Turystycznego PTTK w Lublinie zorganizowali wycieczkę do Stalowej Woli na wystawę Kossakowie – co za sukces, co za popularność, grad zaszczytów, honorów. W wyjeździe wzięły udział 62 osoby, w tym 45 przewodników z Lublina, Lubartowa, Puław i Zamościa.

Po drodze zatrzymaliśmy się w Kraśniku. Właścicielami miasta w XV w. byli Tęczyńscy, potem książęta Olelkowicze-Słuccy, a później Radziwiłłowie. W 1604 roku miasto kupił hetman wielki koronny Jan Zamoyski i włączył je do Ordynacji Zamoyskiej, w skład której wchodziło do 1866 r.

W Kraśniku zwiedziliśmy gotycko-renesansowy kościół pw. Wniebowzięcia NMP i św. Augustyna. Na pocz. XIV w. przy drewnianym kościele na wzgórzu zamkowym funkcjonował ośrodek duszpasterski sióstr Franciszkanek, a w drugiej połowie XV w. Jan z Tęczyna sprowadził do Kraśnika kanoników regularnych laterańskich reguły św. Augustyna z klasztoru Bożego Ciała w Krakowie, którzy byli tu do 1864 r. Od tego czasu aż do dnia dzisiejszego parafia prowadzona jest przez duchowieństwo diecezjalne.

Wnętrze zdobią ołtarze i nagrobki będące dziełami sztuki najwyższej klasy. W prezbiterium znajduje się ołtarz z ok. 1620 r. należący do najstarszych zabytków snycerstwa późnorenesansowego w Polsce, a w nim obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w sukience z blachy srebrnej i w bogatym obramowaniu rokokowym. Na zasuwie - obraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z II poł. XVIII w. Po bokach ustawione są drewniane stalle, częściowo złocone, w zapleckach umieszczono obrazy świętych kanoników regularnych. Po stronie południowej jest ława kolatorska Zamoyskich, ozdobiona herbem Jelita i Ostrogskich. Obrazy upamiętniające zwycięstwo świata chrześcijańskiego nad Turkami w bitwie pod Lepanto w 1571 r. pochodzą z warsztatu Tomasza Dolabelli. W prawej nawie znajduje się renesansowy nagrobek Andrzeja Kośli (zm. 1589 r.), wychowawcy Aleksandra i Jana Szymona Olelkowiczów – Słuckich.

Obok kościoła jest klasycystyczna kaplica św. Jacka z końca XVIII w. oraz pomniki poświęcone powstańcom z 1863 r., mieszkańcom Kraśnika pomordowanych w latach 1939-45 oraz marmurowy pomnik poległych w czasie II wojny światowej żołnierzy z 24 Pułku Ułanów Kraśnickich gen. Maczka.

W Sandomierzu czekał na nas przewodnik Jan Chmura, z którym zwiedziliśmy Muzeum Diecezjalne mieszczące się w gotyckim domu wzniesionym dla księży misjonarzy w 1476 r. przez kanonika sandomierskiego Jana Długosza. Zgromadzone tu zbiory archeologiczne, sztuki snycerskiej, złotniczej, szat liturgicznych, rzeźby sakralnej oraz malarstwa stanowią skarbnicę dzieł sztuki z Polski i Europy.

Wśród nich zwraca uwagę XVI-wieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Katarzyną Aleksandryjską Łukasza Cranacha Starszego, obraz z kręgu Caravaggia, czara etruska z IV-II w. p.n.e. Osobliwością zbiorów jest stopa słonia, personifikacja Ameryki rzeźbiona w drewnie w XVIII wieku czy Biblioteka Ksiąg Drzewnych z XIX w., licząca ponad 100 ksiąg wykonanych z różnych gatunków drzew i krzewów.

Do cennych zabytków romańskich należy rzeźba w piaskowcu Matki Boskiej z Goślic z XIII w. Interesujący jest fragment renesansowego nagrobka Stanisława Ossowskiego herbu Gryf, doradcy trzech królów: Zygmunta Augusta, Henryka Walezego i Stefana Batorego. Popiersie nie ma nosa, bowiem jak pisał ks. Jan Wiśniewski, jeden z darczyńców zbiorów: „czerń wyskrobała na lekarstwa, wierząc w cudowne skutki lecznicze alabastru”.

W jednej z sal wystawowych obok ornatów eksponowane są pastorały biskupów sandomierskich, zdobione emalią, a wykonane w Moskwie w pracowni Pawła Owczinnikowa w XIX w. Prace tego samego artysty znajdują się w skarbcu archikatedry lubelskiej.

Na zakończenie udaliśmy się do Sandomierskiej Bazyliki Katedralnej pw. Narodzenia NMP. W tym miejscu, w 1120 roku, Bolesław Krzywousty wybudował i wyposażył romańską świątynię maryjną. W miejscu obecnego prezbiterium w latach 1270-1360 istniał wczesnogotycki kościół, a po jego zniszczeniu w czasie najazdów tatarskich król Kazimierz Wielki ufundował gotycką kolegiatę. Dzięki opiece monarchów i dostojników kościelnych świątynia zmieniała swój wystrój i była wyposażana w paramenty liturgiczne.

Król Władysław Jagiełło w 1423 roku był fundatorem fresków w kanonie bizantyjskim w prezbiterium. Natomiast kardynał Zbigniew Oleśnicki ufundował kaplicę mansjonarzy z zakrystią od strony południowej prezbiterium. Zachowany do dziś wystrój bazyliki pochodzi z XVII wieku, są to barokowe ołtarze i rzeźby, m.in. króla Dawida, św. Cecylii pod chórem muzycznym oraz dużych rozmiarów obrazy Karola de Prevota w nawach bocznych.

Po południu udaliśmy się do Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli, gdzie od 9 listopada prezentowana jest wystawa, ukazująca bogaty artystyczny dorobek wszechstronnie utalentowanej malarsko i literacko rodziny Kossaków z Krakowa. Pod kierunkiem kustosza muzeum obejrzeliśmy obrazy Juliusza Kossaka - protoplasty dynastii artystycznej, jego syna Wojciecha, Jerzego – syna Wojciecha i Karola - syna Stefana.

Natomiast w gablotach zaprezentowano dorobek literacki córek Wojciecha - poetki Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i Magdaleny Starzewskiej-Niewidowskiej piszącej pod pseudonimem Magdaleny Samozwaniec oraz powieściopisarki Zofii Kossak-Szczuckiej-Szatkowskiej, córki Tadeusza, bliźniaczego brata Wojciecha.

Dokumentację fotograficzną sporządzili Zygmunt Śpiewak i Maria Wiśnioch.