Koło Przewodników Miejskich i Terenowych

Oddział Miejski PTTK w Lublinie, Koło Przewodników Miejskich i Terenowych i Muzeum Martyrologii „Pod Zegarem” – Oddział Muzeum Narodowego w Lublinie w dniu 18 grudnia 2022 roku zorganizowali uroczystości w 83. rocznicę „Sonderaktion Lublin”, która była realizowana w latach niemieckiej okupacji wobec inteligencji.

Niszczenie elit państwa polskiego zostało zaplanowane przez najwyższe władze III Rzeszy we wrześniu 1939 roku na specjalnej odprawie, podczas której szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) Reinhardt Heydrich wydał polecenie aby „czołowe warstwy ludności polskiej unieszkodliwić w takim stopniu, na ile to jest możliwe”. Adolf Hitler nakazał „masowe niszczenie polskiej inteligencji”, które rozpoczęto w Generalnym Gubernatorstwie w dniu 6 listopada aresztowaniem profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Podobna akcja została przeprowadzona w Lublinie i w kilkunastu miejscowościach dystryktu lubelskiego w dniu 9, 11, 17 i 23 listopada1939 r. Aresztowanych urzędników, sędziów, adwokatów, nauczycieli, wykładowców Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz duchownych kurii biskupiej i seminarium duchownego (ok. 2000 osób) osadzono w celach więzienia śledczego na Zamku Lubelskim. Na rozkaz szefa SS i policji dystryktu lubelskiego Odilo Globocnika wybrano dziesięciu znanych i szanowanych obywateli Lublina, którzy zostali rozstrzelani na terenie cmentarza żydowskiego przy ul. Siennej przez funkcjonariuszy 102. batalionu policji niemieckiej w dniu 23 grudnia 1939 roku.

Byli to: Józef Dańkowski - starosta lubelski, Tadeusz Illukiewicz - starosta lubartowski, Stanisław Bryła - sędzia Sądu Okręgowego, wicewojewoda lubelski, Bolesław Sekutowicz - prezes Sądu Apelacyjnego, parlamentarzysta, członek Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Edward Lipski – adwokat, radca  Urzędu Wojewódzkiego, Władysław Rutkowski – adwokat, urzędnik Prokuratorii Generalnej, ks. prof. Michał Niechaj i prof. Czesław Martyniak – wykładowcy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Antoni Krzyżanowski - dyrektor Gimnazjum im. Wacławy Arciszowej i Tadeusz Moniewski - dyrektor Gimnazjum im. Stanisława Staszica oraz członek Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.

Uroczystości ku czci pomordowanych rozpoczęły się w kościele pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych (Kalinowszczyzna 3) odprawieniem mszy św., której przewodniczył ks. prof. dr hab. Mirosław Sitarz, prorektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, homilię wygłosił ks. dr hab. Rafał Charzyński, adiunkt Wydziału Filozofii KUL, wnuk śp. prof. Czesława Martyniaka.

Po mszy św. przy pomniku upamiętniającym ofiary „Sonderaktion Lublin” odbył się Apel Pamięci, który poprowadzili członkowie Koła Przewodników PTTK: Maria Wiśnioch-Filo i Ryszard Łoziński. Znicze - symbol pamięci o zmarłych - zapalili przewodnicy: Ewa Cisak, Ewa Jezierska, Agnieszka Król, Barbara Michalska i Jerzy Mleczek oraz wnuczka śp. Tadeusza Moniewskiego – Joanna Mazur z rodziną.

Wiązanki kwiatów w hołdzie pomordowanym złożyli w imieniu Wojewody, Marszałka, Prezydenta Miasta Lublin i Starosty Lubelskiego Tomasz Sonntag, Paulina Rusinek i Zdzisław Niedbała oraz prorektor KUL ks. prof. Mirosław Sitarz i ks. dr hab. Rafał Charzyński, dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej dr Robert Derewenda, wicedziekan Okręgowej Rady Adwokackiej adw. Krystyna Drozd i członek Rady adw. Maciej Chorągiewicz, zastępca dyrektora Muzeum Narodowego w Lublinie Barbara Oratowska i kierownik Muzeum Martyrologii „Pod Zegarem” Łukasz Krzysiak, dyrektor IV LO im. Stefanii Sempołowskiej dr Grzegorz Gębka, przedstawiciele Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego: Tadeusz Sobieszek i Zygmunt Nasalski - Członkowie Honorowi PTTK oraz dr Andrzej Wasilewski - prezes Oddziału Miejskiego PTTK w Lublinie.

Organizatorzy składają serdeczne podziękowania ks. Kazimierzowi Sali z kościoła księży salezjanów i Panu Zdzisławowi Niedbale za pomoc w zorganizowaniu uroczystości oraz młodzieży z IV LO za udział w Apelu Pamięci z pocztem sztandarowym.

Dokumentację fotograficzną z uroczystości sporządzili Radosław Skuła i Agnieszka Zachaj.