Koło Przewodników Miejskich i Terenowych

Z historią społeczności prawosławnej w Lublinie zapoznał nas dr Grzegorz Kuprianowicz wygłaszając 27 września odczyt w siedzibie PTTK, a następnego dnia oprowadzając nas po miejscach i zabytkach kultury prawosławnej.

Już w XIV wieku na ziemię lubelską przybywali kupcy i rzemieślnicy z terenów Rusi Kijowskiej. Szlak handlowy prowadził obecną ulicą Ruską. Prawdopodobnie w połowie XV wieku powstała pierwsza drewniana cerkiew, która spłonęła. Informacje o zorganizowanej wspólnocie, tj. o bractwie cerkiewnym pochodzą z 1586 roku.

W historii osadnictwa prawosławnego w naszym mieście możemy wyróżnić okres prawosławia ruskiego w XIV – XVII wieku,  kiedy powstała cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego przy ul. Ruskiej (1607 – 1633), okres prawosławia greckiego w XVIII w., związany z przybyciem do Lublina kupców greckich i budową cerkwi p.w. Narodzenia NMP przy ul. Zielonej i okres prawosławia rosyjskiego w latach 1815 – 1915, związany z osiedlaniem się urzędników carskich w granicach Królestwa Polskiego.

W tym czasie w Lublinie został założony cmentarz prawosławny przy ul. Lipowej, na którym w latach 1901 - 1904 zbudowano cerkiew p.w. Świętych Niewiast Niosących Wonności z fundacji prezesa Izby Skarbowej w Lublinie Andreja Dejkuna. Na Pl. Litewskim powstał w latach 1873 - 76 Sobór pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego, a dawny kościół powizytkowski w latach 1839 - 1918 przebudowano na cerkiew szpitalną. Istniały poza tym: cerkiew dla wojska,  tzw. "pułkowa" wzniesiona przy rogatce warszawskiej w 1904 roku oraz kaplice prawosławne w więzieniu na Zamku i w szpitalu.

Następnie obecność osób wyznania prawosławnego w Lublinie odnotowano w okresie międzywojennym, w czasie niemieckiej okupacji i po II wojnie światowej.

Obecnie Parafia Prawosławna w Lublinie liczy około 1000 wiernych: Ukraińców, Białorusinów, Rosjan, a także Polaków. Posiada 3 świątynie: katedralną cerkiew p.w. Przemienienia Pańskiego przy ul. Ruskiej, kaplicę p.w. Świętych Niewiast Niosących Wonności z dolną świątynią p.w. proroka Eliasza na cmentarzu przy ul. Lipowej oraz kaplicę p.w. Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Domu Spokojnej Starości przy ul. Dolińskiego, a także dwie filie: w Dratowie (p.w. św. Mikołaja) i Kolechowicach (p.w. św. św. Kośmy i Damiana).

Podczas spaceru po prawosławnej nekropolii poznaliśmy losy m.in. Wiery Zamiatniny zmarłej w wieku 26 lat w 1885 roku, która pochodziła z książęcego tatarskiego rodu Kekuatowów i była żoną carskiego oficera kpt. Wiktora Zamiatnina. Na cmentarzu zostali pochowani żołnierze Ukraińskiej Armii Republiki Ludowej atamana Semena Petlury, którzy w  1920 r. walczyli u boku wojska polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej, przemysłowiec Wasyl Gal, zm. 1943 r., matka poetki Julii Hartwig – Maria Biriukow, archiwista i historyk Jan Riabinin oraz Piotr Kupryś, tłumacz twórczości ukraińskiego pisarza Tarasa Szewczenki.

Na drugą część spaceru zapraszamy 15 listopada, zwiedzimy wówczas Sobór pw. Przemienienia Pańskiego i kaplicę cerkiewną  przy ul. Dolińskiego.

tekst: Maria Wiśnioch